Làm thế nào để thấu hiểu bản thân?

Trong một lớp học về Phân Tâm Học, tôi lần đầu tiên nhận thức được rằng đằng sau mỗi hành động là một ý nghĩa lịch sử (ví như cách ta được nuôi dạy, môi trường hình thành sơ cấu nhận thức, trải nghiệm tổn thương, nhu cầu cá nhân…). Từ đó, tôi bắt đầu cẩn thận và ý thức quan sát những suy nghĩ và hành động của mình. Ví như việc bản thân hay quên khoá cửa phòng chẳng hề ngẫu nhiên, mà là vì cảm giác cô độc và mong ước sao ai đó bước vào thế giới của mình.

Chúng ta không hiểu bản thân như mình vẫn hằng tưởng.

Một ngày, trong đầu bạn có hàng ngàn hàng vạn suy nghĩ đến và đi. Bạn nhận thức được bao nhiêu trong chúng? Cảm xúc này của bạn đến từ đâu? Hay điều gì thực sự tạo nên một hành vi của bạn?

Trên hành trình phát triển cá nhân cũng như hỗ trợ hơn trăm câu chuyện khách hàng, tôi rút ra được một bài học sâu sắc rằng, việc tự hiểu mình (self-understanding) là một thành tố không thể thiếu để hướng tới hạnh phúc và tự do. Ánh sáng của ý thức giúp tôi nắm được vấn đề thực sự đằng sau một vòng lặp tiêu cực, thấu hiểu một cơn cuồng phong cảm xúc tưởng chừng vô lý, và đồng thời thấu cảm cho những bất đồng và thiếu sót của đối phương. Từ đó, thay vì phản ứng như một chất hoá học sôi sục, tôi biết lùi lại để gỡ nút thắt một cách điềm tĩnh và dịu dàng hơn. Tôi không còn phải chiến đấu với thực tại, tôi học cách làm lành với thực tại và với chính mình.

Tuy nhiên, trong thời đại vội vã và xáo trộn này, việc “tự nhận thức” (self-awareness) lại trở nên đầy trắc trở. Với vô vàn trách nhiệm phải hoàn thành và mục tiêu phải phấn đấu, thì việc dừng lại để quan sát bản thân được cho là vô bổ và kém hấp dẫn. Thế là, ta cứ lao đi như một chú ngựa cuồng chân chẳng hề biết đích đến trước mắt là gì. Vậy nên, việc bạn dừng lại ở đây - nơi bài viết này là đáng quý lắm, bởi nó cho thấy bạn đang trao cho mình cơ hội để thấu hiểu bản thân.

Trước khi bắt đầu với hành trình này, tôi mong bạn hiểu rằng cảm thấy mông lung và lạc lối trên cõi đời là một điều hết sức bình thường. Để trưởng thành, người trẻ nào cũng đều trải qua những chặng đường mò mẫm khám phá từng ngóc ngách trong bản thân. Đôi lúc, bạn sẽ thấy mọi thứ thật sáng tỏ. Lại sẽ có những ngày, bạn quay về giằng xé với những mâu thuẫn nội tại. Hãy sẵn sàng với hành trình bóc tách từng lớp vỏ nội tâm, bởi càng đi sâu, càng thấu tỏ, bạn càng thấy rõ ánh sáng lấp lánh và tiềm năng vô tận của chính mình.

VÀ HÀNH TRÌNH THẤU HIỂU BẢN THÂN BẮT ĐẦU VỚI:

1. Dừng và Lắng

Sông càng lặng, mặt nước càng trong. Nếu bạn muốn thấy rõ bản thân thì việc hướng ra bên ngoài để tìm kiếm câu trả lời sẽ chỉ làm mặt hồ nội tâm xáo trộn hơn. Hãy chậm lại, nhìn sâu vào bên trong và lắng nghe chính mình. Tìm một khoảnh khắc yên bình mỗi ngày, để cho tâm hồn được thong dong, để cho suy nghĩ và cảm xúc có thể hiện diện một cách tự nhiên nhất. Đôi khi, trong sự tĩnh lặng, chúng ta mới thực sự nghe thấy tiếng gọi của trái tim. Theo nghiên cứu của Brown và Ryan (2003), thực hành thiền và hơi thở có ý thức có thể giúp tăng cường sự nhận thức về bản thân và giảm căng thẳng, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thấu hiểu bản thân.

2. Ghi Chép về Cảm Xúc và Suy Nghĩ

Viết là một cách mạnh mẽ để thấu hiểu bản thân. Mỗi ngày, hãy dành một khoảnh khắc để ghi chép về những cảm xúc, suy nghĩ và trải nghiệm của bạn. Không cần phải viết thành văn bản hoàn chỉnh, chỉ cần ghi lại những điều bạn cảm nhận và suy nghĩ. Ví như: mình đã làm gì? Mình thưởng hay chú tâm suy nghĩ đến điều gì? Cảm xúc mình hay gặp gần đây? Có niềm tin, nhu cầu hay tổn thương gì đằng sau? Việc này sẽ giúp bạn nhận ra khuôn mẫu phổ biến và cảm nhận sâu hơn về bản thân mình.

Theo nghiên cứu của Pennebaker và Beall (1986), việc ghi chép về cảm xúc và suy nghĩ có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng, đồng thời tăng cường sự nhận thức về bản thân. Đối với tôi, viết là một công cụ dễ dàng và hữu hiệu vô cùng. Tôi đã hướng dẫn liệu pháp viết phản tư cho hơn 5600 thành viên trong cộng đồng Viết Cùng Ôm do mình sáng lập, hơn 100 khách hàng khai vấn và luôn nhận được kết quả tích cực. Đó là lí do vì sao tôi đã xây dựng một khoá học online kết hợp kiến thức tâm lý và công cụ viết phản tư mang tên “Tỏ - Rạng”. Nếu bạn cũng đang muốn tìm một hướng dẫn để thấu hiểu chính mình thì hãy để lại comment để mình ghi danh bạn vào danh sách chờ nhận thông tin khoá “Tỏ - Rạng” nhé.

3. Thử Thách và Khám Phá

Đôi khi, để thấu hiểu bản thân, chúng ta cần phải thách thức chính mình bằng cách khám phá những lĩnh vực mới, tham gia vào các hoạt động mới, học hỏi những kỹ năng mới, hoặc thậm chí đơn giản là đi ra khỏi vùng thoải mái của mình. Những trải nghiệm sẽ mở ra những cánh cửa mới, giúp bạn hiểu rõ hơn về khả năng và giới hạn của chính mình.

Trong cuốn sách Nhà Giả Kim, cậu nhân vật chính đã rời khỏi khu vực quen thuộc, băng qua những con sông và sa mạc để theo đuổi giấc mơ của mình. Dù cuối hành trình, cậu nhận ra kho báu ở chính nơi chốn ban đầu của cậu, nhưng cậu chỉ tìm thấy nó khi đã cho phép mình được dấn thân, trao cho mình nhiều trải nghiệm mới lạ và quen biết những con người mới. Vậy nên, quăng mình vào những cơ hội và thử thách để khám phá ra rằng, bạn còn nhiều tiềm năng hơn những gì bạn đang có.

4. Nhìn Bản Thân với Con Mắt Bao Dung

Cũng như vạn vật ở đời, con người là tổng hoà của những mặt sáng và tối, điểm mạnh và điểm chưa tốt. Chính bởi vì chúng ta không hoàn hảo, nên chúng ta mới là hiện tượng - bản thể độc nhất vô nhị trên cõi đời này. Vây nên, trên hành trình tìm kiếm và thấu hiểu bản thân, hãy bao dung và thương lấy chính mình. Có thể vào một ngày, bạn sẽ khám phá ra một phân mảnh kém đẹp đẽ của mình, như một tính xấu hay một nỗi sợ vô hình… và trong bạn hiện lên sự kháng cự và chối từ. Những lúc ấy, hãy cứ thành thật và chấp nhận toàn thể con người mình, bởi bạn đang trên một tiến trình phát triển, tốt đẹp hơn mỗi ngày đó thôi. Đồng thời, hãy tha thứ cho quá khứ và những lỗi lầm của bản thân. Mắc kẹt trong những điều đã qua đâu giúp gì cho bạn tiến về phía trước.

Cuối cùng thì, quá khứ, hay cách thế giới nói gì về bạn sẽ không định nghĩa được con người bạn, không bao giờ. Chỉ có chính bạn và hiện tại này đang viết nên câu chuyện của riêng bạn. Bởi, bạn là người sáng tạo ý nghĩa của chính mình.

By Thanh Alice
-------
Nguồn:
Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84
(4), 822–848

Pennebaker, J. W., & Beall, S. K. (1986). Confronting a traumatic event: toward an understanding of inhibition and disease. Journal of abnormal psychology, 95(3), 274